Een winters praatje
Als ik dit schrijf is het december. Ons erf is nog bezaaid met Madeliefjes. Een enkele Paardenbloem staat in bloei, Vogelmuur, Paarse dovenetel en zo kan ik meer planten noemen die hun zomerse kleuren tonen in het regenachtige winterseizoen. Ik heb een onderwijzer gekend die ’s winters in de maand december wel eens met de kinderen het veld in trok om het aantal planten die nog in bloei stonden te tellen. Soms kwam hij dan over de dertig soorten. Madeliefjes bloeien het hele jaar door. Bij ons gaat het niet om enkele, maar om honderden. Als het gaat vriezen, laten ze even verstek gaan, maar als de dooi weer inzet zijn ze er weer. Je zou ze als groente kunnen eten, rauw of gekookt, gezond en onbespoten en ook niet opgepept met mest of kunstmest. Bij sommige planten die in de late herfst of winter bloeien zoals de Brem, wordt dat wel nabloei genoemd. Maar dat is bij Madeliefjes en meer soorten beslist niet het geval. Die bloeien gewoon het hele jaar door als er geen vorstperiode is. Neem het pittige onkruidje Vogelmuur, wat bijna niet uit de moes- of bloementuin te verwijderen is. Zelfs in een aangeharkte tuin steekt het in de winter de kop weer op. Trouwens, het is heel goed als groente te gebruiken. En het moet nog gezond zijn ook.
Goudknopjes
Verleden week waren we een dagje in het Lauwersmeergebied. Daar stonden de Goudknopjes nog in volle bloei. Op enkele plekken kleurde het geheel geel over het kwelderachtige gebied. Dat lijkt eigenlijk wel een beetje vreemd voor een plant die van oorsprong uit Zuidelijk Afrika komt. Mooie, maar ook aparte bloempjes zijn het, maar ze horen hier niet thuis. Tot op heden ben ik nog niet achter hoe ze hier gekomen zijn. In Spanje, Portugal en Frankrijk vonden we ze ook. Misschien dat ze vandaar door mensen meegenomen zijn naar Nederland. Het Lauwersmeergebied schijnt er bekend om te zijn bij plantenliefhebbers en ik heb er verschillende ontmoet die er om zochten. In april was ik er ook en ontmoette er een echtpaar die er om zochten. Maar dan moet je in zo’n groot gebied natuurlijk wel weten waar ze groeien. Ze hadden een boswachter gevraagd waar ze de bloemen konden vinden. Die had ze naar de plek gestuurd waar ik me nu ophield, maar ze konden ze niet vinden. Nee, dat klopt zei ik, u bent ook op een verkeerde plek, maar ook in de verkeerde tijd. Ik kon ze de juiste plek aanwijzen. Komt u in de nazomer maar terug dan is het daar geel van de duizenden Goudknopjes.
Naturalis
Moeten we nu zo bang zijn voor het veranderen van ons klimaat? En is het zo dat ons klimaat snel verandert? Wordt het warmer of gaan we een nieuwe ijstijd tegemoet? Zo lang er sinds 3800 miljoen jaar leven op aarde is, is het klimaat ook altijd in beweging geweest. Ik heb daar eens gegevens van overgenomen in een van de meest vooraanstaande musea ter wereld, Naturalis in Leiden. Wie er nog nooit geweest is, kan ik het aanraden. Neem er dan wel een hele dag de tijd voor, want dat is nog te kort. Ieder jaar gaan mijn vrouw en ik er een hele dag heen, maar we komen er soms ook wel meerdere keren per jaar. Daar is ook veel meer te zien van de beginfase van onze aardse geschiedenis.
De gemiddelde jaartemperatuur is tegenwoordig ongeveer 15 graden Celsius. Ongeveer 1,6 miljoen jaar geleden ook. Zo’n 200 miljoen jaar geleden was het 30 graden en 120 miljoen jaar geleden 35. Een 80 miljoen jaar geleden was het zelfs nog warmer. Daarna zakte het met pieken tot de temperatuur zo we die nu kennen, dus ongeveer 15 graden. En sinds het eerste leven wat in de den beginne nietig en klein was - onzichtbaar voor het menselijke oog - heeft het leven zich steeds aangepast aan de schommelingen van het klimaat, tot het leven zo zich dat nu afspeelt. In die tijd zijn er grote natuurrampen geweest, maar het leven heeft steeds stand gehouden, al is er in die perioden van rampen veel verloren gegaan. En nu zal er dan in een kort tijdsbestek zoveel veranderen. Ik kan er niet in geloven. Dat het aan verandering onderhevig is, dat is bewezen, maar dat gaat o zo langzaam en dan ook nog met pieken. De continenten waar we op leven drijven heel langzaam, op zijn snelst 10 centimeter per jaar. De oceaan tussen Europa en Amerika wordt ieder jaar ongeveer 3 centimeter breder en de Alpen een millimeter hoger. Nederland heeft eens in de tropische zone gelegen, het koude Spitsbergen ook. Onze aarde kan naar ze voorspellen nog 15 miljard jaar mee voor hij door de zon wordt verzwolgen om samen in een zwart gat te verdwijnen. Het moet allemaal nog, het zijn voorspellingen, gebaseerd op waarnemingen elders in het heelal. Het kan zo zijn, maar ik kan echt niet geloven dat er over 50 jaar cactussen op de Drentse hei zullen groeien en palmbomen aan het Noordzeestrand. Trouwens ook niet iedereen is het er over eens dat onze aarde zo snel opwarmt. Sommige wetenschappers denken er heel anders over. Klimaatschommelingen zijn er altijd geweest, immers niet zo lang geleden hadden we toch ook een kleine ijstijd.
Reeën
Zeven reeën liepen begin vorige week in de weilanden voor ons huis. Later waren het er nog zes. We konden nog zo ons best doen, maar we konden er geen meer vinden.
Ik heb wel een paar mannen in groene kleren langs de weg zien lopen en later weer in het weiland. Dat waren beslist geen boeren. Zouden dat de schuldigen geweest zijn? De laatste tijd heb ik wel eens een schot gehoord. Dan trok ik vlug de laarzen aan en ging het veld in. Ik heb geen jager kunnen ontdekken. Maar wat kan ik er ook aan doen? Jagen is wettelijk toegestaan. Hooguit kan ik de jacht verstoren, wat ik ook al meermalen gedaan heb.
Reeën komen ook regelmatig op ons erf. Wij vinden het prachtig. De prenten van hun hoefjes staan bij de Hortensia, Vlier en andere struiken en boompjes. Als het echt winter wordt zullen ze wel weer van de takken knabbelen, ook van Hortensia en Vlier. Het is een natuurlijke besnoeiing, zelf doe ik dat niet. De natuur regelt zelf waar de takken aan bomen en struiken moeten groeien. Ze hebben een functie. Waarom zal ik ze er dan afknippen of zagen. Het kost de boom of struik weer extra energie om opnieuw loten te schieten. Jonge wilgen worden soms in de winter door Ree en Haas deels geschild, de pruimenboompjes ook. In mindere mate Eik, Meidoorn en andere boompjes. Maar ze blijven toch in leven.
Hazen
Hazen in de landerijen gaan in aantal snel achteruit. Dat komt niet alleen door de jacht, maar ook door de structuur van hun leefgebieden en ruimte. Het zou een goede zaak zijn dat er weer bloeiende planten in de landerijen zouden groeien. Dat het insectenleven zich zou kunnen herstellen. Dan kwamen er weer zaden voor vogels en kleine dieren. Dan zou er voedsel zijn voor de Vos, roofvogels en uilen. En als het water in sloten en plassen dan ook weer op een natuurlijk, of voor ieder en alles een aanvaardbaar peil terug gebracht zou worden, dan zou de natuur zich kunnen herstellen ten goede van alles wat er leeft en groeit. Ook voor het welzijn van ons als mensen.
| «« terug naar overzicht | « vorige column | volgende column » |