Vogels die zingen
Bijen en vlinders, bloemen die bloeien, dan is het lente.
Het was een lange winter, zowel voor mens en dier. Wel winter, maar weinig of bijna
geen ijs om te schaatsen. Nou ja op de ijsbaan, maar daar houdt niet iedereen van, Je
moet het wijde water op kunnen, over de meren langs de riet kragen, genieten van de
winterse natuur op het bevroren waterland. En als die rietkragen met hier en daar Wilgen
door weer en wind met water zijn besproeid, en daarna bevriezen, worden het prachtige,
soms grillige kunstwerken van ijs waar geen kunstenaar aan te pas komt. De natuur is
wondermooi, alleen je moet het zien.
Natuurlijke selectie
Maar die mooie winter heeft ook een andere kant. Ik werd gebeld door iemand die een dode Blauwe Reiger had gevonden met de vraag, wil je hem hebben. Ja, die wilde ik wel hebben, in mijn collectie van bijna zeventig soorten vogels en dieren is er nog geen Reiger bij. Allemaal zijn ze opgezet door erkende preparateurs. Bij preparatie van een Kievit was er een aardige gewaarwording toen de preparateur er mee bezig was. Hij belde me, de Kievit was aan de leg, er zat nog een ei in wat nog niet met de buitenlucht in aanraking was geweest, of hij dat er ook maar bij moest doen want dit zou wel aardig zijn. Ja graag dus. Toen ik de Kievit en het ei terug haalde had hij het ei, wat niet meer heel was, vol gespoten met siliconen. Het was lang uitgerekt, had geen kleur en het was lichtgrijs. Als een ei gelegd wordt is de dop zacht en wanneer het met de buitenlucht in aanraking komt zet het uit tot de vorm zo wij die kennen en komt de kleur er ook op. Zou dit ei de doodsoorzaak kunnen zijn, ik weet het niet, maar er was verder ook niks aan de vogel te zien. Ik hou het er op dat dit wel de doods oorzaak is geweest. De winter heeft aan meer vogels en dieren het leven gekost. Jammer, maar het is ook een natuurlijke selectie. Zieke dieren en vogels, zwakke en oude kunnen minder goed een strenge winter doorkomen dan gezonde en jonge. Sterke en gezonde blijven over. Zij komen vaak een barre winter door.
Jongemastate
We gaan op een mooie zondagmiddag naar een stinzenpark en bos, Jongemastate bij
Rauwerd. Ieder jaar komen we er enkele keren. Al is het een mooie dag het is wel fris door
een stevige wind. De Sneeuwklokjes zijn op enkele na al uitgebloeid, de Lenteklokjes staan
wel mooi in bloei, die zijn altijd wat later. Ieder jaar staan hier ook mooie pollen Wintera-
konieten, maar die zijn dit jaar niet zo mooi geweest. Al zou je aan de naam denken dat ze
een winter zoals nu kunnen trotseren, ze zien er erg sober uit. Ook zijn de pollen klein ge-
bleven, en de kleuren van de bloemen troosteloos armoedig. Zo heb ik deze planten nog
nooit eerder gezien. Andere jaren staan ze hier mooi met helder groene bladeren en
bloemen zo geel als Dotterbloemen. Verder staan er Holwortel en Voorjaarshelmbloem
in bloei. Ook deze zagen er gezond uit. De Bostulpen, geel van kleur zijn ook zo ver nog niet.
Ook de Italiaanse Aronskelk zullen nog een poos op zich laten wachten voor ze in bloei
komen, maar de bladeren staan er wel mooi fris bij. Die zijn in de voorgaande herfst al
boven de grond gekomen, De hele winter door kun je van die licht geaderde groene bladeren
genieten, maar de bloemen, daar moet je op wachten tot de meimaand, of juni. Na de bloei
krijg je die prachtige oranjerode bessen die eerst groen zijn. Let op met kinderen, die zijn wel
giftig. Gedurende de maand april, maar ook nog in mei zie je overal, vooral aan de slootkanten
massaal Speenkruid in bloei. Prachtig, vooral als de zon op die botergele bloempjes schijnt.
Helaas zul je geen, of zeer zelden zaadjes van deze mooie planten die in ons land zo veel
voorkomen vinden. Meer naar het zuiden zoals België, Duitsland, Frankrijk en Engeland
krijgen ze wel rijpe zaadjes. Bij ons verspreiden ze zich door wijze van wortelknolletjes of
opgezwollen okselknoppen. Deze zijn heel gemakkelijk in de bovenlaag van de grond waar ze
groeien te vinden. En dan vind ik tussen het bloeiend Speenkruid een dode Roek. Hier is een
Roekenkolonie die nestelen in de hoge bomen, Eiken en Beuken, oude dikke bomen. De Roeken
zijn zeer luidruchtig bezig hun nesten op te knappen, of nieuwe te bouwen. In het verleden waren
hier ook veel Blauwe Reigers die hun nesten tussen die van de Roeken hadden. Nu ontwaar ik
nog slechts twee bewoonde nesten van Reigers. Ieder jaar worden hier bomen uit het bos ver-
wijderd, het ene jaar enkele meer dan het andere. De bomen zijn oud, dat is er ook aan te zien.
Voor de veiligheid worden elk jaar de meest slechte verwijderd. Dit gaat ook ten koste van de
natuur, dat kunnen we heel goed aan de Reigers zien en merken. Over een paar jaar zullen ze hier waarschijnlijk allemaal verdwenen zijn.
Martenastate
Voor mij is de mooiste plek waar Stinzenplanten groeien het park rond Martenastate bij Cornjum, Daar kun je een prachtige wandeling maken langs een gracht rond het sierlijke
gebouw wat toch nog niet zo oud is. Hier heeft op de zelfde plek een stins gestaan die in verval raakte. Het is verbouwd, het lijkt nu meer op een klein paleis, een prachtig gebouw.
Zo zien velen het, ik ook. Maar niet iedereen denkt er zo over, het hoort hier niet hoor ik sommige mensen zeggen. Er staan holle bomen waar vogels hun nesten in maken, de eieren
uitbroeden en jongen groot brengen. Ook hier is een kolonie Roeken, en er broeden Blauwe reigers in de hoge bomen. Maar dat zijn er maar weinig, je kunt niet van een kolonie spreken.
Er groeien veel planten, maar niet allemaal zijn het Stinzenplanten. Maar wat zijn wel stinzeplanten en welke niet. Ik begeef me niet in die discussie, daar is al te veel ruzie over
gemaakt, daar doe ik niet aan mee. We waren bij een stinzentuin in de provincie Groningen waar we orchideeën vonden, en even later vonden we in dat zelfde aangelegde gebied een Walstroobremraap. Dit kan niet was mijn stellige overtuiging. Bremrapen komen in het noorden van ons land niet voor, daar moet je voor in het zuiden zijn zoals Limburg en Zeeland, misschien ook wel in Brabant. Maar Orchideeën en Bremrapen zijn ook geen Stinzenplanten. In meer zuidelijke landen vonden we meerdere soorten Bremrapen, en vooral ook Orchideeën. We zijn naar de beheerders van dat park gegaan met de vraag of ze wisten hoe die bremraap hier in de tuin kwam. Die vraag hadden ze nog niet eerder gehad, maar ze wisten wel dat er ook Orchideeën stonden. Er was grond aangevoerd uit Zuid Limburg, daar zal zaad in hebben gezeten, zo zullen die planten daar gekomen zijn.
Boerenzwaluwen terug
Het zal velen, vooral mensen die de vogels volgen en waarnemen opgevallen zijn dat de Zwaluwen steeds in minder aantallen bij ons als broedvogels voorkomen. Boerenzwaluwen zijn deels al terug, maar het zijn nog niet veel. Enkele hebben al een kijkje in onze loods genomen, maar dat wil niet zeggen dat ze blijven om te broeden. Enkele jaren geleden was dat nog wel het geval, en nog eerder broedden hier ook nog Huiszwaluwen onder het overstek van het dak, maar die waren al eerder verdwenen. Wat de oorzaak is, is moeilijk te beoordelen. Ze trekken in het najaar ver weg waar ze overwinteren, We hebben ze in de Kaapprovincie, het uiterste zuiden van Afrika vaak gezien. De vlucht over de Sahara is soms heel moeilijk, het weerkan daar voor deze kleine vogels soms noodlottig zijn, velen overleven het niet. En dan moeten ze later ook nog terug, weer die zelfde lange afstand, weer over die gevaarlijke woestijnen want een andere route is er niet voor die kleine vogels. Sommige van de Boeren en Huiszwaluwen blijven in de tropische streken van Afrika. Zij gaan niet verder. De Oeverzwaluw staat er heel erg miserabel voor in onze streken. Naar de waarnemingen gaan die in aantal erg achteruit. Hele kolonies zijn uitgestorven. Ook deze vogels trekken naar Afrika, maar niet zo ver als de vorige soorten. Zij blijven in de tropische gebieden van Afrika, dus meer in het midden zoals meer trekvogels uit onze streken.
Onkruid?
Er wordt in ons land veel gif gebruikt als bestrijdingsmiddel tegen insecten, rupsen, onkruid, luizen
en alles wat maar verdacht over komt. Maar is dat wel goed? Bij de gemeenten wordt ook veel ge-
bruik gemaakt van verschillende soorten gif. Om het zogenaamde onkruid te verwijderen wordt
maar al te gauw naar de gifspuit gegrepen, dat zal financieel voordeliger zijn dan het met gereedschap of met de hand te verwijderen. Maar is dat wel goed? Nee, beslist niet! Bestaat er overigens wel echt onkruid, veel van die planten kun je echt als groente eten. Dat zijn de Madeliefjes die je rauw of als salade kunt eten, maar ook wel als groente met bloempjes, wortels. Ze zijn ook nog gezond. Je trekt ze uit de grond, even onder de kraan schoon spoelen, eet smakelijk. De bladeren van Paardenbloemen, het liefst de jonge bladeren, je kookt het als Andijvie waar het ook naar smaakt. En dan die lastige Hanepoten (Zevenblad) in de tuin of het gazon, ze zijn bijna niet te verwijderen, maar het is wel een goede groente. Gewoon koken als Spinazie waar het ook naar smaakt. En zo zijn er veel meer planten die je als groente kunt gebruiken, die zelfs ook nog geneeskrachtig zijn. In sommige landen worden dergelijke planten of delen er van veel verzameld om te eten. Wij hebben vaak gezien, dat men met hele families bezig was om de planten, vooral paardenbloemen met wortel en al uit de grond te steken. Het is al jaren geleden dat er mensen uit ons dorp verhuisden naar Gorredijk waar een grote tuin bij het huis was met veel bessenstruiken. Dat was mooi, vooral de bessenstruiken. Maar toen het voorjaar vorderde en de bladeren aan de struiken kwamen, kwamen er rupsen die de jonge blaadjes ook lekker vonden. Het duurde niet lang of de struiken werden kaalgevreten. Dat was jammer. Dus naar een winkel voor een bestrijdingsmiddel. Dat hielp, de rupsen verdwenen. Maar toen merkte de man dat de jonge mezen in zijn nestkastjes dood gingen. Hij had direct door wat de oorzaak was. Hij was natuurliefhebber en vogelkenner, hij nam zich voor om nooit weer een bestrijdingsmiddel te gebruiken. Hij heeft een net gekocht om over de struiken te trekken voor de vogels. Dan zijn er mensen die slakkengif strooien op de paden in de tuin en bij hun huis. Dit is totaal moord op vele levensvormen, net zoals de bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden op planten. Mag ik u vragen, doe dat beslist niet. Je vernielt de natuur er mee, en dan in de toekomst ook de mensen. Veel insecten gaan dood, Ook vlinders en bijen, die nemen in aantal af. Toch zijn ze bijzonder nuttig voor het bestuiven van planten. Als de bijen uitsterven zullen wij als mens hen over verloop van tijd volgen.
Denk goed na wat je doet!
| «« terug naar overzicht | « vorige column |