De breedbladige wespenorchis
Twee jaar geleden vond ik in een berm bij Gorrdedijk een bloeiende Breedbladige Wespenorchis. Ik zag het al duister in voor het voortbestaan van deze plant daar er nog gemaaid, en de sloot nog geschoond moest worden door de gemeente. En ik heb de ervaring dat ze wat de natuur aangaat het bij onze gemeente niet zo nauw nemen. Natuurlijk ben je dan nieuwsgierig of zo'n plant zich kan handhaven. Verleden jaar was er niks te vinden, en ook nu niet. Maar een orchidee slaat wel eens een jaar, en zelfs wel meer jaren over om weer te bloeien. Het zou jammer zijn dat deze Wespenorchis weer verdwenen is. Jammer, want er is zo veel aan vooraf gegaan voor deze ene bloem tot bloei kwam. Dat zou toch respect af moeten dwingen. Als degene die hem niet ontzien heeft dat eens zou weten.
Kokosnoot
De ene plant krijgt grotere zaden mee van de moederplant dan de ander. Een kokosnoot is wel een van de grootste, en reist op de golven van de oceanen de wereld rond. Ze spoelen aan op koele stranden waar ze weg kwijnen, maar ook op warme waar ze uit kunnen groeien tot een fikse palmboom. Veel zaden van de kokospalm gaan verloren, maar de soort handhaaft zich. Zo is het ook met de Wespenorchis. Nog meer zaad gaat hiervan verloren, maar er is ook veel meer. Als een zaad van een kokospalm, de noot vanuit de palm op je hoofd valt mag je blij zijn als je het overleeft. Als het zaadje van een Wespenorchis vanuit de lucht op je hoofd gedwarreld komt merk je het niet. Je kunt het niet eens zien zo klein is het. De kokosnoot krijgt veel reserve mee voor de eerste fase van zijn groei. Het zaadje van een Wespenorchis moet zichzelf maar redden.
Nietig zaadje
Het zaadje wat in de berm bij Gorredijk terechtkwam was als stof zo klein. En daar moet zo'n wondere plant uit groeien, met bloemen die voor velen tot verbeelding spreken. Orchideeën verspreiden zaad als stof. Soms hoog door de lucht worden deze meegenomen, door de wind tot ver van de moederplant verspreidt. Net zo als het zaad van de kokosnoot gaat er veel verloren. Veel meer dan dat van de kokosnoot, maar een orchidee produceert ook veel meer zaad. Ook de orchidee houdt zich in stand. En dan is er een zaadje goed terecht gekomen zoals dat in de berm bij Gorredijk. Een zaadje van misschien een tiende millimeter. Maar het heeft niks meegekregen van de moederplant om uit te groeien tot een volwassen plant. Het moet wachten op bepaalde bodemschimmels als die er nog niet zijn, alleen met behulp daarvan, in samenwerking van die schimmels kan het zaadje tot wasdom komen. Maar het kan wel een jaar of drie duren voor we boven de grond kunnen zien dat er een orchideeën plant aan het komen is. En nog meerdere jaren voor de plant voor het eerst tot bloei komt. De schimmels zijn gevoelig voor verandering en verstoring. Vervuiling, in de grond wroeten en kunstmest kunnen alles nog bederven. Dan kwijnt de plant die al jaren heeft gestreefd naar volle wasdom weg. Dan is het een verloren zaak. Maar de Wespenorchis in Gorredijk heeft gebloeid, met alle hoop dat hij weer tot bloei zal komen. Een plant die wel een meter hoog kan worden ontstaan uit een nietig zaadje wat we met het blote oog niet kunnen zien, een stofje. Is het geen wonder dat daaruit zulke wonderschone bloemen voortkomen. Dat moeten we toch respecteren.
Dag en dauw
Voor dag en dauw, dat gaat eigenlijk niet, want de dauw is er bijna altijd al voor het licht gaat worden. Voor het dag wordt, voor de zon in een gouden gloed aan de hemel zal verschijnen ligt er een deken van dauw over het veld. Prachtig om te zien met al die webben van honderden spinnen groot en klein. Als ik de natuur in trek wil ik in het veld zijn voor het licht wordt want dan zie je het meest. Daarom moet ik in de zomer altijd wel heel vroeg op pad. Maar nu de zomer ten einde loopt kan het wat later. Op een vroege ochtend loop ik een smal pad langs over de hei. Ik ben alleen in alle rust, tenminste dat denk ik. Toch niet helemaal juist gedacht. Van de andere kant komt een haas aan, zigzaggend over het pad. Dan links en dan rechts, af en toe een paar sprietjes gras oppeuzelen. Ook hij denkt dat hij alleen is. Rustig komt hij dichterbij, af en toe even stil blijven staan, zich wat oprichten op de achterste poten, de oren stijl omhoog, en de neus in de wind. Wind is er bijna niet op deze vroegen morgen, maar die staat niet gunstig van mij want die heb ik in de rug. Ik ben stil blijven staan, de haas heeft me nog niet gemerkt. Steeds zigzaggend over het pad komt de haas dichterbij, af en toe stil blijven staan en waakzaam rondkijken en ruiken of er gevaar dreigt. Tot een meter of acht komt hij aan me toe. Als hij dan weer blijft staan, luistert en ruikt, merkt hij me. Het is geen vlucht. Kalm zigzaggend verwijdert hij zich over de hei. Kun je, als je zo'n beest zo op je aan ziet komen, zo dicht bij waarbij je het gevoel krijgt alsof hij je vertrouwt, nog op zo'n dier schieten?
Oktober een prachtige tijd
De zomer loopt ten einde. Langs de Waddenkust zijn al weer tal van trekvogels uit het noorden onderweg naar het zuiden. Sommigen zullen blijven. Alleen als het een strenge winter wordt zullen ze verder trekken naar het zuiden. Grote groepen Kieviten zien we rond zwerven, het lijkt net alsof ze geen thuis kunnen vinden. Veel van onze broedvogels zoals de Koekoek, Spotvogel en Wielewaal zijn al weer onderweg naar de warme streken in Afrika. Anderen volgen. Ook de Grutto is al weer verdwenen uit het binnenland, maar aan de kust zijn nog groepen aan te treffen. Einde zomer en herfst, velen vinden dat dit de tijd is van paddestoelen. Onmiskenbaar zijn er dan wel de meeste te vinden, maar je vindt ze het hele jaar door. In de zomer, vooral na een natte periode staan er soms hele mooie soorten. En dan de spinnen, let eens op hoeveel er in de herfst zijn. Over de velden ligt soms een waas van webben en ragfijne draden die glinsteren in de morgenzon. Het is de tijd van rijpe zaden en vruchten. Insecten zoeken een plekje om te overwinteren, of ze gaan gewoon dood. Maar ze hebben gezorgd dat er het volgend voorjaar nakomelingen zullen zijn. Net als de Wespenorchis en de kokosnoot, de soort in stand houden. September en oktober, voor natuurliefhebbers is dat een prachtige tijd. Voor mij een van de mooiste momenten van het jaar.
| «« terug naar overzicht | « vorige column | volgende column » |